Ludmila de Bohemio
| Ludmila de Bohemio | ||
|---|---|---|
| Ĉeĥa princino | ||
 Sankta Ludmila, eltranĉo el Votiva bildo de Jan Očko z Vlašimi
| ||
| Persona informo | ||
| Naskiĝo | ĉirkaŭ 860 en Mělník | |
| Morto | 15-an de septembro 921 en Tetín,  Duklando Bohemio
| |
| Mortis pro | Strangolado kaj hommortigo  vd
| |
| Tombo | St. George's Basilica (en)  vd
| |
| Familio | ||
| Patro | Slavibor vd
| |
| Edz(in)o | Bořivoj la 1-a vd
| |
| Infanoj | Spytihněv la 1-a, Vratislav la 1-a vd
| |
| Profesio | ||
| Okupo | aristokrato vd
| |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
Ludmila (ĉirkaŭ 860[1] – la 15-an de septembro 921,[1] remparburgo Tetín) estis la edzino de la unua historie dokumentita Premislido, princo Bořivoj la 1-a, la patrino de princo Vratislav la 1-a, la avino de sankta Venceslao kaj kronologie la unua ĉeĥa sanktulino.
Ludmila estas unu el la ĉefaj antaŭuloj de la ĉeĥaj regantoj kaj ĉeĥaj reĝinoj. Dum ŝia vivo estis metitaj bazoj al kristanigo de Bohemio kaj ankaŭ bazoj de la potenco de Premislidoj. Ŝia vivo estis priskribita en vico da legendoj pri la ĉeĥa historio en la 9-a kaj la 10-a jarcentoj.
Vivo
[redakti | redakti fonton]
Pri la deveno de Ludmila ekzistas du versioj, laŭ Legendo de Kristiano ŝi estis filino de Slavibor, pŝovana princo, kio estis malnova markigo de Mělník. Laŭ malnovslovjena legendo ŝi devenis el soraba lando. En la frua junaĝo ŝi estis edukata kiel paganino, kiu alportis oferojn al la slavaj dioj.
Geedziĝo kun Bořivoj la 1-a
[redakti | redakti fonton]Premislidoj verŝajne tiutempe ne estis ununura grava dinastio en Bohemio. Eble dank' al la subteno de grandmoraviaj princoj, sed precipe iom post ioma konstruado de la potenca posteno ili akiris pozicion de la plej signifa dinastio. Premislidoj priregis mezbohemian spacon kaj per potencemaj invadoj ilia influo plifortiĝis. Ni konas ununurajn du pli certe dokumentitajn potencemajn centrojn nur el spaco de suda kaj nordokcidenta Bohemio.
Estas verŝajne, ke la iompostiomaj eliminadoj de la princaj familioj en Bohemio ne okazis sole helpe de perforto. Sian rolon estis okazanta ankaŭ geedziĝa politiko, kies ekzemplo estas geedziĝo de Ludmila kaj Bořivoj. Ludmila enpaŝis en la geedzecon proksimume kiel la dekkvarjara aŭ la dekkvinjara en la jaro 874 aŭ en 875.[1]
En la jaro 875 naskiĝis la plej aĝa filo de la princa geopo Spytihněv.[1] Ludmila naskis dum proksimume dek kvar jaroj de la geedzeco minimume ses infanojn (tri filojn kaj tri filinojn – ne estas enkalkulitaj eventualaj idoj, kiuj mortis en suĉinfana aĝo kaj kiujn la fontoj ne indikis).[2] Konataj estas sole la nomoj de du filoj Spytihněv 875–915 kaj Vratislav ĉirkaŭ 888–921[1]), el kiuj ambaŭ pli poste sidiĝis sur princa trono.
Princino
[redakti | redakti fonton]
Dum la vivo de Ludmila okazis revoluciaj eventoj, kiuj havis principan influon al estiĝo de la ĉeĥa ŝtateco. Unu el tiuj ĉefaj estis akcepto de kristanismo. Kun sia edzo Bořivoj la 1-a ili akceptis en la jaro 882 bapton en Moravio rekte el la manoj de la slava heroldo, ĉefepiskopo Metodo. Laŭ la legendoj Metodo baptis je iom pli poste ankaŭ Ludmilon en Bohemio. La akcepto de kristanismo ebligis al Premislidoj akiri la politikaj superon kaj superregadon super la ceteraj tribaj princoj en Bohemio.
Oni supozas, ke post la morto de sia edzo ŝi ne foriris en izolecon, kiel estis kutima sorto de la vidvinoj, sed ŝi partoprenis en la publika agado, per kio ŝi meritis pri transiro de la regado al siaj filoj, kiuj estis en tempo de la morto de sia parto ankoraŭ neplenkreskaj. Bohemio falis por mallonga tempo sub rekta regado de grandmoravia princo Svatopluk.
La veno de Spytihněv la 1-a al la princa trono laŭtempe proksimume transkovriĝis kun la morto de Svatopluk iam en la jaro 894.[1] Poste la naskiĝanta ĉeĥa ŝtato dekatenis sin de Granda Moravio kaj komencis orientiĝi al orientfranka regno, precipe al Bavario.
En la jaro 915 princo Spytihněv mortis kaj lia sekvanto fariĝis pli juna frato Vratislav la 1-a[1] Ankoraŭ dum la vivo de sia filo Vratislav ŝi edukis siajn nepojn Venceslaon kaj Boleslavon. Post la morto de Vratislav en la jaro 921 verŝajne la triba kunveno decidis pri divido de la potenco inter Ludmila kaj ŝia bofilino Drahomíra. En la zorgon de Ludmila estis komisiita la edukado de la estonta princo, Drahomíra male estis en la tempon de lia veno reprezentonta lin.[3]
Disputo kun Drahomíra kaj la morto
[redakti | redakti fonton]
La konflikto inter ambaŭ virinoj verŝajne koneksis kun evoluo de la internacia situacio, kiam la potenco transŝoviĝis el la bavaria duklando al Saksio. En la jaro 921 bavaria duko Arnulf agnoskis la orientfrankan reĝan titolon de Henriko la Birdisto kaj per tio li ankaŭ fakte agnoskis la transŝovon de potenco en Saksion. Bohemio, kiu ĝis tiu tempo staris en la flanko de Bavario, kun maltrankviĝo observis la agreseman politikon rilate al serboj en nordokcidento, devis decidiĝi, kian politikon plu observi.
Estas verŝajne, ke Drahomíra ze Stodor prefere aktiviĝis por kunlaborado kun Saksio eĉ spite al risko de limigo de la relative sendependa posteno de Bohemio, Ludmila verŝajne kredis en plua orientado al Bavario, eĉ kiam malplifortigita. Laŭ historiisto Dušan Třeštík devis persvadi Ludmilon pastro Pavel, por ke ŝi realigu subiĝon de Bohemio per alianco de la bavaria duko Arnulf kaj orientfranka reĝo Henriko la 1-a.[4] La politika konflikto estis laŭ la legendo Fuit in provincia Boemorum kompletigita per murdo de Ludmila la 15-an de septembro 921 en remparburgo Tetín. (Aŭ la 16-an de septembro – festata ŝia festotago, la unuaj mencioj en kalendaro de episkopo de Olomouc, Jindřich Zdík el la jaro 1137.) Historiistoj indikas, ke Ludmila estis sufokigita (laŭ la legendo per propra vualo; klopodo pri tio, por ke ŝi ne estu kanonizita kaj ne estu elverŝita ŝia sango per glavo) de Tunna kaj Gommon (kies nomojn indikas legendo de Kristiano[5]), verŝajne varengoj. Ili uzis al sia krimo koltukon, kiu pli poste fariĝis simbolo de sankta Ludmila.
Honorigo
[redakti | redakti fonton]| Sankta | ||
| Ludmila | ||
|---|---|---|
| ||
| Persona informo | ||
| Naskiĝo | ĉirkaŭ 860 en Mělník | |
| Morto | 15-an de septembro 921 en Tetín, Duklando Bohemio
| |
| Mortis pro | Strangolado kaj hommortigo vd
| |
| Tombo | St. George's Basilica (en) vd
| |
| Familio | ||
| Patro | Slavibor vd
| |
| Edz(in)o | Bořivoj la 1-a vd
| |
| Infanoj | Spytihněv la 1-a, Vratislav la 1-a vd
| |
| Profesio | ||
| Okupo | aristokrato vd
| |
| Sanktulo | ||
| Sanktulo, martiro | ||
| Honorata en | Katolika eklezio | |
| Festotago | 16-a de septembro | |
| Atributoj | vualo | |
| Patroneco | Ĉeĥa Respubliko | |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
Drahomíra poste super la loko de la morto de Ludmila konstruis templon de sankta Miĥaelo (laŭ la legendoj tial, por ke mirakloj, kiuj post ŝia morto sur la loko de la morto okazis, ne estu kalkulataj al Ludmila, sed al sanktulo, al kiu la templo estis konsekrita). En la jaro 925[1] la juna princo Venceslao lasis transporti ŝiajn korprestaĵojn el Tetín ĝis Prago, en preĝejon de sankta Georgo proksime de la princa sidejo.
En la jaro 1142, dum alikonstruo de la sanktageorga preĝejo, la praga episkopo Ota ne permesis movi kun ŝiaj korprestaĵoj sen konsento de papo. Tiu ĉi informo demonstras la signifon kaj disvastigecon de ŝia kulto en la 12-a jarcento. En la jaro 1143 aŭ 1144 tiama papa legato en Bohemio kaj Moravio, kardinalo Guido de Castello (pli posta papo Celesteno la 2-a), konfirmis la honoron al sankta Ludmila kaj tiuj ĉi jaroj estas tiel prenataj kiel oficialaj jaroj de ŝia kanonizo.[6][7]
En literaturo
[redakti | redakti fonton]- Legendo de Kristiano (Legenda Christiani. Vita et passio sancti Wenceslai et sancte Ludmile ave eius.)
- Crescente fide Passio s. Venceszlai incipiens verbis Crescente fide christiana.
- Sufero de Ludmila Martirino – Fuit in Provincia Bohemorum
- Legendo de Gumpold
- Factum est
En belarto
[redakti | redakti fonton]
Ludmila estadas bildigita en princa vesto kun koltuko aŭ vualo, eventuale ŝnurego ĉirkaŭ la kolo, kiu retenas (simbolas la manieron de mortigo). Iam ŝi estadas bildigita kun boleslava paladio, sankta Venceslao, kiun ŝi instruas legi. Malpli ofte kiel baptas ŝin Metodo.
En muziko
[redakti | redakti fonton]- Sankta Ludmila – oratoria verko de Antonín Dvořák je libreto de Jaroslav Vrchlický (1885-1886)
Interesaĵoj
[redakti | redakti fonton]La rekta ido de sankta Ludmila estas kardinalo Christoph Schönborn, ĉefepiskopo viena.[8]
Ligiloj
[redakti | redakti fonton]Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Třeštík, Dušan. (2006) Počátky Přemyslovců. Vstup Čechů do dějin (530–935). Praha: Nakladatelství Lidové noviny, p. 204 kaj 205. ISBN 80-7106-138-7.
- ↑ Třeštík 2006, p. 194
- ↑ Třeštík 2006, p. 168 ĝis 172
- ↑ Třeštík (2006), p. 369
- ↑ Třeštík 2006, p. 148
- ↑ http://catholica.cz/?id=4557
- ↑ Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2021-10-27. Alirita 2021-12-01 .
- ↑ "Al meso en Tetín venis rekta ido de sankta Ludmila - Novinky.cz". Kontrolita 2021-09-18.
Literaturo
[redakti | redakti fonton]- Třeštík, Dušan. (1997) Počátky Přemyslovců : vstup Čechů do dějin (530–935). Praha: Nakladatelství Lidové noviny. ISBN 80-7106-138-7.
Rilataj artikoloj
[redakti | redakti fonton]- Preĝejo de sankta Ludmila
- Ludmila – virina persona nomo
- Drahomíra ze Stodor - bofilino de sankta Ludmila
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]
Bildoj, sonoj kaj videoj pri temo Ludmila de Bohemio en Vikimedia Komunejo
- Mortintoj en 921
- Premislidoj
- Ĉeĥaj sanktuloj
- Katolikaj sanktuloj
- Ortodoksaj sanktuloj
- Kristanaj reĝaj sanktuloj
- Kristanaj martiroj
- Ĉeĥaj princinoj
- Atencitoj
- Konvertitoj al kristanismo
- Naskiĝjaro nekonata
- Mortojaro nekonata
- Naskiĝintoj en la 9-a jarcento
- Virinoj
- Mortintoj pro strangolado
- Mortintoj la 15-an de septembro